Η εμπειρία εγκατάστασης ΣΠΔ (EMAS, ISO 14001, Ecolabel, etc.), έχει αναδείξει σαν μέγιστο πρόβλημα την αδυναμία της ορθής λειτουργίας τέτοιων προτύπων/συστημάτων από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), καθιστώντας τα αναποτελεσματικά και τελικά μη αποδοτικά, τόσο σε επιχειρησιακό επίπεδο όσο και σε επίπεδο περιβαλλοντικής ορθής πρακτικής. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στην παγκόσμια οικονομία, όσο και στην τοπική και συνεπώς είναι αδιαμφισβήτητο (παρά την επικρατούσα άποψη) ότι συμβάλουν τα μέγιστα στις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ερευνώντας τους λόγους για τους οποίους οι επιχειρήσεις δεν υιοθετούν τα ΣΠΔ,εμπεριστατωμένες μελέτες κατέληξαν στις εξής κύριες αιτίες:

• Έλλειψη ενημέρωσης για την ουσιαστική συνεισφορά των ΜΜΕ στις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις
• Περιορισμένοι πόροι (οικονομικοί, προσωπικό, χρόνος)
• Απουσία κινήτρου
• Έλλειψη εξειδικευμένων γνώσεων & τεχνικών
• Έλλειψη πρακτικών οδηγιών & υποστήριξης στην εγκατάσταση και εφαρμογή απαιτήσεων που ικανοποιούν τα ΣΠΔ

Στην συνέχεια παρατίθενται κάποια απλά βήματα που μπορεί να υιοθετήσει μια επιχείρηση, προκειμένου να έχει ουσιαστικά οφέλη από την εφαρμογή τέτοιων προτύπων περιβαλλοντικής διαχείρισης.

Α. Το πρώτο βήμα

Η δέσμευση της Διοίκησης είναι ουσιαστικής σημασίας για όλα τα Συστήματα Ποιότητας και την αποτελεσματική εγκατάσταση & εφαρμογή τους. Ακόμα και σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, μια συγκροτημένη προσέγγιση των ΣΠΔ και της αναγκαιότητάς τους, αποτελεί από μόνη της ουσιαστική δέσμευση. Στην συνέχεια, απαραίτητη είναι η σύσταση της ομάδας του ΣΠΔ, της οποίας τα μέλη θα πρέπει να προέρχονται από όλα τα επιμέρους τμήματα της επιχείρησης. Θα πρέπει να τονίσουμε, ότι ακόμα και αν δεν είναι ορατά τα άμεσα οφέλη & πλεονεκτήματα από την εφαρμογή του Συστήματος, ο Συντονιστής της ομάδας θα πρέπει να παραθέσει τουλάχιστον κάποια από αυτά, όπως:

• Μείωση λειτουργικού κόστους. Εστιάζοντας στην ορθή διαχείριση των εισερχομένων Α΄ υλών και κατ’ επέκταση των εξερχομένων παραπροϊόντων, εύκολα γίνεται αντιληπτό το ουσιαστικό οικονομικό όφελος. Το ΣΠΔ, θέτει όρους όπως η δυνητική εξοικονόμηση ενέργειας, η εγκατάσταση σημείων ελέγχου και παρακολούθηση αυτών και οι αντικειμενικοί στόχοι (οικονομικοί και λειτουργικοί)
• Διαχείριση κινδύνων. Η Νομοθεσία που διέπει τους Περιβαλλοντικούς Όρους λειτουργίας μιας επιχείρησης, συνεχώς αλλάζει και γίνεται πιο αυστηρή. Το ΣΠΔ θέτει τις οδηγίες διαχείρισης των εξόδων της Νομικής κάλυψης της εταιρείας, των εξόδων που ενδέχεται να προκύψουν από την αλλαγή της Νομοθεσίας, αλλά κυρίως την αντιμετώπιση κινδύνου δυσφήμισης της επιχείρησης από μια ενδεχόμενη περιβαλλοντική "αστοχία".
• Εμπορικό πλεονέκτημα. Προβάλλοντας κατάλληλα το εγκατεστημένο ΣΠΔ, η επιχείρηση αποκτά ένα προφίλ φιλικό προς τους –ολοένα και περισσότερο- ευαισθητοποιημένους σε περιβαλλοντικά ζητήματα καταναλωτές, ενώ ταυτόχρονα αποκτά και το συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών της.

Τα άμεσα ή έμμεσα οφέλη είναι αρκετά, αλλά το σημαντικότερο για μια επιχείρηση είναι το να εστιάσει σ’ αυτά που πραγματικά προκύπτουν βάσει της δραστηριότητάς της και της θέσης της στην αγορά.

Β. Αρχική αξιολόγηση

Κάνοντας απλώς υποθέσεις για το πως και από πού θα πρέπει να ξεκινήσει η επιχείρηση, προκειμένου να εφαρμόσει ένα αποτελεσματικό ΣΠΔ, το έργο της μελέτης και τελικά εγκατάστασης του Συστήματος είναι ανέφικτο. Οπότε είναι απαραίτητο να καταγραφεί η υφιστάμενη κατάσταση τόσο σε επίπεδο διαδικασιών λειτουργίας, όσο και σε αυτό της περιβαλλοντικής απόδοσης. Στην συνέχεια θα πρέπει να γίνει εκτίμηση αυτής της κατάστασης αναφοράς σε συνδυασμό με τις ενέργειες που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν προκειμένου η επιχείρηση να πληροί τις προϋποθέσεις εγκατάστασης ενός ΣΠΔ.

Συνεπώς, πρέπει να καταγραφούν οι λειτουργικές διαδικασίες που υπεισέρχονται σε ένα ΣΠΔ και να επισημανθούν τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της επιχείρησης, όπως συστήματα αποχέτευσης, συστήματα αερισμού, φίλτρα, αποθήκες χημικών, σωληνώσεις εκτόνωσης καυσαερίων, προσανατολισμός του οικοπέδου, όμορες ιδιοκτησίες και φύση αυτών (οικισμοί, ΒΙ.ΠΕ. κτλ.). Επίσης θα πρέπει να αποτυπωθούν τα διαγράμματα ροής, καθώς και τα αντίστοιχα σημεία όπου παρουσιάζονται αλληλεπιδράσειςμε το περιβάλλον. Τα ισοζύγια μάζας/ενέργειας που προκύπτουν δίνουν μια πρώτη εκτίμηση του που & πως επιδρά άμεσα η έμμεσα η επιχείρηση στο περιβάλλον. Πάνω σε αυτά τα σημεία, θα πρέπει να αποτυπωθούν και οι ανάλογες απαιτήσεις της Νομοθεσίας και να διασαφηνισθεί κατά πόσο η επιχείρηση είναι σύμφωνη με αυτήν ή που υπολείπεται.

Γ.  Υιοθετώντας την Περιβαλλοντική Πολιτική

Η Περιβαλλοντική Πολιτική είναι αυτή που θέτει τις απαιτήσεις, τις προθέσεις και τις δεσμεύσεις της επιχείρησης απέναντι στο Περιβάλλον. Προκειμένου να οριστεί αυτή η πολιτική θα πρέπει να ληφθουν υπόψη και τα ποιοτικά κριτήρια που υπάρχουν σε τυχόν άλλα εγκατεστημένα Συστήματα Διαχείρισης (ISO 9001, ISO 22000 κλπ). Βάσει της Περιβαλλοντικής Πολιτικής, η επιχείρηση ουσιαστικά δεσμεύεται έναντι όλων των άμεσα ή έμμεσα εμπλεκομένων (προσωπικό εταιρείας, πελάτες, προ μηθευτές, συνεργάτες, Αρχές) για διαδικασίες που θέτουν στόχους βελτίωσης της λειτουργίας της σε σχέση με το περιβάλλον. Οριοθετούνται οι ενέργειες που πραγματοποιούνται, προκειμένου η επιχείρηση να βρίσκεται εντός των Νομοθετικών πλαισίων, ενώ προβλέπεται και ειδική μέριμνα στην περίπτωση που αυτά αναβαθμιστούν. Σημειώνεται ότι η Περιβαλλοντική Πολιτική της εταιρείας, μετά και την ολοκλήρωση του ΣΠΔ, θα πρέπει να είναι διαθέσιμη προς όλους τους ενδιαφερόμενους.

Δ. Εγκαθιστώντας τους δείκτες περιβαλλοντικής απόδοσης

Το να μετρά κανείς απλώς τις τιμές των περιβαλλοντικών δεικτών, χωρίς να τις διαχειρίζεται κατάλληλα, είναι μια άσκοπη διαδικασία που καταλήγει σε χάσιμο χρόνου και οικονομικών πόρων. Έτσι, θα πρέπει οι διαδικασίες αξιολόγησης των τιμών αυτών, να βρίσκουν εφαρμογή στο ΣΠΔ και να βοηθούν στην συνολική αποτελεσματικότητά του. Άλλωστε, σημαντικό σημείο όλων των Συστημάτων αυτών, είναι και αυτό της συνεχούς βελτίωσης της περιβαλλοντικής απόδοσης, η οποία σε συνδυασμό με συγκεκριμένους στόχους που θέτει η πολιτική της επιχείρησης, καθίσταται σαν ένα πολύ σημαντικό εργαλείο εξέλιξης.

Συνεπώς, θα πρέπει να προσδιοριστούν εκ των προτέρων τα κόστη & τα οφέλη των σημαντικών περιβαλλοντικών παραμέτρων της επιχείρησης όπως τα απόβλητα, το κόστος της χρησιμοποιούμενης ενέργειας, η χρήση νερού, η χρήση βοηθητικών υλών, κτλ. Επίσης θα πρέπει να προσδιοριστούν οι μέθοδοι και οι τιμές μέτρησης των παραμέτρων αυτών (λίτρα χρησιμοποιούμενου νερού, kWh ηλεκτρικής ενέργειας, τόνοι λυμάτων & παραπροϊόντων κτλ.). Τα στοιχεία των παραμέτρων αυτών αξιολογούνται σε σχέση με τις παραγωγικές δραστηριότητες της επιχείρησης (ποσότητα τελικών προϊόντων, εργατοώρες, km διανυθεισών αποστάσεων) και χρησιμοποιούνται στους συνολικού δείκτες απόδοσης της επιχείρησης. Τέλος, θα πρέπει να επιλεγούν οι μέθοδοι συλλογής των τιμών που δίδουν οι δείκτες περιβαλλοντικής απόδοσης, αλλά και η περαιτέρω χρήση των τιμών αυτών. Το τελευταίο, είναι μεγάλης σημασίας, αφού οι τιμές των παραμέτρων αυτών πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στους δείκτες της συνολικής απόδοσης της επιχείρησης.

Ε. Η συνεχής βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης

Το σημείο κλειδί της περιβαλλοντικής διαχείρισης είναι η εφαρμογή της αρχής της Συνεχούς Βελτίωσης. Όχι μόνο επειδή αποτελεί δείκτη αναγνώρισης των προσπαθειών της επιχείρησης απέναντι στο περιβάλλον, αλλά επιπλέον αυξάνει την εμπιστοσύνη όλων των εμπλεκομένων μερών, όσο αυξάνουν και οι απαιτήσεις αυτών για μια φιλικότερη προς το περιβάλλον λειτουργία της Βιομηχανίας. Όταν εφαρμόζεται ουσιαστικά ένα ΣΠΔ, βελτιώνοντας συνεχώς την περιβαλλοντική του απόδοση, είναι σίγουρο ότι βελτιώνονται ΌΛΟΙ οι δείκτες απόδοσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με την μελέτη, εγκατάσταση & εφαρμογή των Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας